Interpunkcja w języku angielskim – poznaj najważniejsze zasady!

Wysyłasz komuś wiadomość, w której nie ma żadnych znaków interpunkcyjnych? Wyobraź sobie, że znikają wszystkie wykrzykniki, znaki zapytania, przecinki i na koniec… kropki. Da się? Być może, ale mamy lepsze rozwiązanie. Poznaj najważniejsze zasady, za które inni będą Ci wdzięczni!

Jak poprawnie stosować interpunkcję?

Interpunkcja, czyli po angielsku punctuation, pozwala zrozumieć zastosowanie znaków przestankowych w słowie pisanym. Tu nie ma mowy, żeby całe zrozumienie opierać na tym, co wpajano nam na lekcjach języka polskiego. Każdy kto miał bliższą styczność z tym zagadnieniem, potwierdzi, że prawidłowa interpunkcja wymaga obszernej wiedzy i jeszcze większego doświadczenia.

Dlatego im bardziej się w nią zagłębisz, tym więcej różnic dostrzeżesz. Najlepszym tego przykładem jest przecinek, na który po angielsku mówimy comma. Zauważ, że w przeciwieństwie do polskiej wersji w mowie zależnej nie oddzielasz dwóch zdań składowych przecinkiem:

• Angielski: They asked why he didn't come.
• Polski: Oni spytali, dlaczego on nie przyszedł.

Kolejnym smaczkiem jest partykuła że, która jest o tyle osobliwa, iż z zasady nie stawia się przed nią przecinka. Nieważne, czy chodzi o mowę zależną, czy o mowę bezpośrednią:

• Angielski: She says that Jeff will come later.
• Polski: Ona mówi, że Jeff przyjdzie później.

• Angielski: I know that it's hard, but don't give up.
• Polski: Wiem, że to trudne, ale nie poddawaj się.

Rzecz jasna, nie da się doskonale opanować znaków interpunkcyjnych w oparciu o kilka przykładów. Można jednak zbudować solidne podstawy, które uchronią Cię przed najczęstszymi błędami. Dlatego w tym artykule omówimy kolejno następujące znaki interpunkcyjne: kropkę, przecinek, dwukropek, średnik, znak zapytania, wykrzyknik, cudzysłów, nawias, apostrof, łącznik i myślnik.

Dlaczego w języku angielskim znaki interpunkcyjne są takie ważne?

Choć podczas zajęć językowych przeważającą część czasu możesz poświęcać konwersacjom, to poprawna pisownia przypomni się prędzej czy później. Zwłaszcza tam, gdzie forma pisemna jest nieuchronna (np. pisma urzędowe) i co za tym idzie – wymaga się elementarnej znajomości zasad. Ponadto tego typu wiedza zaprocentuje na egzaminach certyfikujących oraz na maturze rozszerzonej. Warto więc mieć na względzie możliwość, że egzaminator odejmie punkty nie tylko za uchybienia ortograficzne, ale i za błędy interpunkcyjne! 

Jeśli jednak nadal wahasz się, czy warto zaprzątać sobie tym głowę, pora na nasz ulubiony przykład. Porównaj obydwa zdania i znajdź różnice:

• DOBRZE: Let’s eat, Little Red Riding Hood. 
• ŹLE: Let’s eat Little Red Riding Hood.  

Pamiętasz bajkę braci Grimm? Brak znaku interpunkcyjnego w drugim zdaniu całkowicie zmienia sens. W takim wydaniu zdanie oznaczałoby, że ktoś zamierza zjeść… Czerwonego Kapturka. Jeśli więc autorem tej wypowiedzi nie jest wilk, to lepiej mieć się na baczności i umieścić przecinek :-)

Jakie wyróżniamy znaki interpunkcyjne w języku angielskim?

Nie ulega wątpliwości, że interpunkcja to zagadnienie, które wymaga drobiazgowego przygotowania i zamiłowania do detali. Jednak zanim wejdziemy w szczegóły, trzeba wiedzieć, jak nazywają się poszczególne znaki interpunkcyjne. Sprawdź angielskie odpowiedniki i dodaj je do swojego słowniczka:

• full stop (BrE) – kropka
• period (AmE) – kropka
• comma – przecinek  
• colon – dwukropek
• semicolon – średnik
• question mark – pytajnik
• exclamation mark – wykrzyknik
• parentheses – nawias
• apostrophe – apostrof
• dash – myślnik
• hyphen – łącznik 
• quotation marks / inverted commas – cudzysłów.

Jakie są zasady interpunkcji w języku angielskim?

Na to pytanie nie da się odpowiedzieć w kilku słowach, gdyż każdy znak rządzi się własnymi prawami. Dodatkowa trudność polega na tym, że zastosowanie interpunkcji wiąże się ze zmianą percepcji. Dlatego gdy piszesz po angielsku, niejako podświadomie przełączasz się na inne myślenie. Jeśli więc jesteś kompletnym dyletantem w tej dziedzinie, lepiej uczyć się małymi kroczkami. Dla ułatwienia  wyszczególniliśmy w punktach najważniejsze kwestie.

Period (kropka po angielsku) – zasady stosowania

To oddzielający znak przestankowy, który sygnalizuje przerwę między jakimiś wypowiedziami. W języku angielskim kropkę stosujemy:

• na końcu zdania – w przypadku zdań oznajmujących albo łagodnych poleceń, które nie wymagają wykrzyknika. Np. Better late than never. (Lepiej późno niż wcale).
• po skrótach – dotyczy to niektórych skrótów od angielskich słów. Choć nie wszystkie, znajdą się wśród nich przykłady, których polskie odpowiedniki są Ci doskonale znane. Np. a.m. (rano), e.g. (na przykład), etc. (i tak dalej), i.e. (to jest).
• w ułamkach dziesiętnych – przyjmuje się, iż w Wielkiej Brytanii i w USA używa się kropek zamiast przecinków. Np. 8.23 centimeters (8,23 centymetrów).

Rozbieżności między niektórymi zapisami nie muszą od razu oznaczać błędu, lecz wskazują na różne podejścia do tematu. Dlatego o tym, czy postawisz gdzieś kropkę, decyduje też wersja językowa. Dajmy na to, w przypadku skrótów a.m. czy p.m. dopuszcza się brak kropek, co daje nam am oraz pm. W amerykańskim angielskim dodatkowo spotkasz się z wersją AM i PM, która również jest prawidłowa.

Kolejna ciekawostka dotyczy skrótów od form grzecznościowych. Tutaj też pojawia się rozdźwięk, bo w przeciwieństwie do Amerykanów Brytyjczycy mają w zwyczaju omijać kropki. Porównaj:

• Mr. & Mrs. Smith (tytuł amerykańskiego filmu).
• Mr Bean (tytuł brytyjskiego sitcomu).

Uwaga! Wielu osobom szczególną trudność sprawiają skróty i dlatego niepotrzebnie stawiają kropki w skróconych nazwach organizacji albo w powszechnie używanych skrótach, jak np. NATO, TV, CD-ROM. 

Comma (przecinek po angielsku) – zasady stosowania

Zaraz po kropce przecinek jest najczęściej stosowanym znakiem interpunkcyjnym, lecz niekoniecznie w języku angielskim. O ile w polskim przyzwyczailiśmy się do myśli, że stawiamy go w miejscu, gdzie potrzebujemy nabrać oddechu, o tyle Brytyjczycy czy Amerykanie zwracają uwagę na detale kompletnie nam nieznane.

W angielskim przecinek stawiamy przed:

• spójnikami współrzędnymi – należą do nich spójniki, takie jak np. but, for, or, nor, yet, so, które łączą równorzędne części zdania. Np. I'd love to, but I can't. (Bardzo bym chciał, ale nie mogę).
• grupą wyrazów – tam, gdzie pojawia się kilka wyrazów (trzy albo więcej), które są wymieniane kolejno po sobie. Np. Their new neighbour was tactless, vulgar, impolite, and nervous. (Ich sąsiad był nietaktowny, prostacki, nieuprzejmy i nerwowy).
• przymiotnikami – takimi, które mają względnie dowolną kolejność (patrz zasady i przykłady). Np. She is a nice, smart lady. (Ona jest miłą, mądrą damą).

Przecinki umieszczamy też po:

• wyrażeniach przysłówkowych – jeśli te są długie i pojawiają się przed zdaniem bazowym. Np. Between March 2022 and May 2022, he visited three countries in Europe.  (Między marcem a majem 2022 roku zwiedził trzy kraje europejskie).

Ponadto przecinkami oddzielamy:

• dodatkowe informacje (non-defining relative clauses) – wtrącenia, które coś dopowiadają, ale nie są niezbędne. Np. John, whom you met yesterday, is coming to dinner tonight.  (John, którego poznałaś wczoraj, przychodzi dziś na obiad).

Uwaga! Jak zademonstrowaliśmy powyżej, jeśli wymieniasz kilka rzeczy i tylko przed ostatnią stawiasz słówko and, umieszczenie przecinka przed spójnikiem and nie jest obligatoryjne, ale zgodne z zasadami. Niemniej jednak w przypadku, gdy wszystkie wymieniane słowa oddziela się słówkiem and, postawienie przecinków uznaje się za błąd i dlatego nie należy tego robić. Np. Their new neighbour was tactless and vulgar and impolite and nervous.

Colon (dwukropek po angielsku) – zasady stosowania

Jest kolejnym ważnym znakiem interpunkcyjnym, z którym warto się oswoić. Dwukropek zwraca uwagę na to, co pojawia się dalej. Może zatem wprowadzać:

• listę przedmiotów – kiedy wymieniasz po kolei kilka rzeczy. Np. The winning numbers are as follows: nine, four, eleven, and three. (Zwycięskie liczby to: dziewięć, cztery, jedenaście i trzy).
• dopowiedzenie – kiedy chcesz do zdania niezależnego dodać inne, które wyjaśnia coś, co zostało wcześniej powiedziane. W takim przypadku dwukropek może zastępować spójnik because, a mimo to wypowiedź nadal jest zrozumiała. Np. Jack decided to stay home: the weather was terrible. (Jack postanowił zostać w domu: pogoda była straszna).

Uwaga! Nie stosuj dwukropka bezpośrednio pomiędzy orzeczeniem a dopełnieniem, które to orzeczenie wprowadza. Np. The winning numbers are nine, four and eleven. Unikaj też dwukropka po słowach, takich jak including, such as czy for example. Np. Susan loves vivid colors such as red, yellow, and pink.

Semicolon (średnik) – zasady zastosowania

Ten znak interpunkcyjny często wprawia w zakłopotanie i może wprowadzać w błąd, kiedy traktuje się go na równi z przecinkiem. Tymczasem w języku angielskim średnik upodabnia się do kropki z tą różnicą, że pozwala połączyć ze sobą dwa niezależne zdania składniowe. Takie, które mają:

• zbliżone znaczenie – dotyczy to zdań, które są ze sobą ściśle powiązane, tak iż nie musisz wstawiać spójnika, aby pokazać związek między nimi i zachować spójność. Np. He brought a beautiful Christmas tree; I decorated it with baubles and lights. (On przyniósł piękną choinkę; ja ją udekorowałem bombkami i lampkami).

Zauważ, że w powyższym zdaniu zamiast średnika możesz z powodzeniem wstawić spójnik and, a mimo to wypowiedź nie zatraci pierwotnego sensu. Co więcej, o ile w tym konkretnym przypadku zaimek osobowy zawsze zapisujemy dużą literą, o tyle zgodnie z zasadą wyrazy pojawiające się po średniku zaczynamy od małej litery.

Dla porównania, zobacz inny przykład:

• He brought a beautiful Christmas tree; I decorated it with baubles and lights.

On przyniósł piękną choinkę; ja ją udekorowałam bombkami i lampkami.

• They brought a beautiful Christmas tree; we decorated it with baubles and lights.

Oni przynieśli piękną choinką; my ją udekorowaliśmy bombkami i lampkami.

Question mark (znak zapytania) – zasady zastosowania

Pytajnik albo inaczej znak zapytania może wyrażać zdziwienie, niepewność lub sugerować zainteresowanie. To znak interpunkcyjny, którego używamy w:

• pytaniach bezpośrednich – pytajnik pojawia się wówczas na końcu zdania. Np. Can you open the window, please? (Czy możesz otworzyć okno, proszę?).
• pytaniach rozłącznych – znak zapytania pojawia się po krótkim pytaniu, dodanym na końcu zdania w celu upewnienia się albo potwierdzenia czegoś. Np. He is so charming, isn't he? (On jest taki uroczy, nieprawdaż?).

Kiedy znak zapytania kończy wypowiedź, kolejne zdania zaczynasz od dużej litery. Przykładowo:

• Have you got a sister? How old is she? (Czy masz siostrę? Ile ma lat?).

Exclamation mark (wykrzyknik) – zasady zastosowania

Wykrzyknik pozwala coś podkreślić, zaakcentować albo wyrazić silne emocje, takie jak zszokowanie czy oburzenie. Stosujemy go najczęściej w:

• rozkazach – kiedy chcesz czegoś kategorycznie zażądać czy wydać polecenie i (nieco) podnosisz głos. Np. Go away! (Idź sobie!).
• komunikacji nieformalnej – kiedy piszesz do kogoś maila czy SMS-a i dajesz wyraz dużym emocjom, które mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Np. That's so cute! (To takie słodkie!).

Uwaga! O ile w komunikacji nieformalnej dla jeszcze większego efektu możesz użyć kilku wykrzykników, o tyle w oficjalnych sytuacjach nie ujdzie Ci to na sucho. Pamiętaj, że w komunikacji formalnej podejście jest jeszcze bardziej rygorystyczne, dlatego nie nadużywaj nawet pojedynczych wykrzykników. Taki tekst mógłby zostać odebrany jako niegrzeczny albo wręcz ofensywny.

Quotation marks / inverted commas (cudzysłów) – zasady zastosowania

Cudzysłów składa się tak naprawdę z dwóch znaków, którymi otaczamy konkretne słowa. Używamy ich w:

• mowie niezależnej – dotyczy to przytoczeń wypowiedzi, które ujmujemy w cudzysłów. Np. She said, "I didn't ask him to do it!" (Ona powiedziała: „Nie prosiłam go, aby to zrobił!”).

Jeśli wykrzyknik czy znak zapytania jest częścią cytatu, to wtedy stawiamy go wewnątrz cudzysłowu.

• pojedynczych słowach – aby wyodrębnić pewne słowa w obrębie pojedynczego zdania. Np. The words "who" and "whom" are frequently confused. (Słowa „who” i „whom” są ze sobą często mylone).
• tytułach – kiedy podajesz nazwę jakiejś gazety, magazynu, programu telewizyjnego, artykułu, albumu, wiersza i tym podobne. Np. The class read Oscar Wilde's poem "The Ballad of Reading Gaol", and then began to analyze its title. (Klasa przeczytała wiersz „Ballada o więzieniu w Reading” Oskara Wilde’a, a następnie zaczęła analizę tytułu).
• wypowiedziach z domieszką ironii – kiedy cudzysłowem chcesz zasygnalizować coś odwrotnego do tego, co przed chwilą zostało wypowiedziane. Np. He says she's "pretty", but it's a matter of taste. (On mówi, że jest „ładna”, ale to kwestia gustu).

Zgodnie z amerykańskim standardem kropkę i przecinek zawsze stawiamy wewnątrz cudzysłowu. Dla porównania, Brytyjczycy mają w zwyczaju umieszczać kropki czy przecinki poza cudzysłowem, o ile nie należą one do cytatu. Jeśli jednak takie kryteria wydają Ci się zbyt skomplikowane, kieruj się po prostu zasadą, aby być spójnym w tym, co piszesz. Krótko mówiąc, gdy zdecydujesz się na którąś z wersji, nie mieszaj stylów!

Warto też nadmienić, iż obydwie wersje preferują inną formą zapisu samego znaku. Zauważ, że w wersji brytyjskiej stosuje się pojedynczy cudzysłów. Dajmy na to:

• 'I haven't read that book,' said Tom. („Nie czytałem tej książki” – powiedział Tom).

Parentheses (nawiasy) – zasady zastosowania

Nawiasy w języku angielskim, podobnie jak w polskim, zostawiają pole do refleksji, uszczegóławiają znaczenie zdania głównego oraz pozwalają na dygresję. Używamy ich przy okazji:

• dodatkowych informacji – dzięki nim możesz coś doprecyzować albo rozjaśnić. Np. Everything (the food, the ambiance, the staff) was just perfect. Po polsku: Wszystko (jedzenie, atmosfera, obsługa) było po prostu idealne. 
• przykładów – kiedy te mogą zilustrować to, co zostało wspomniane w zdaniu głównym. Np. Some wild animals (e.g., elephants, chimpanzees, orangutans) are surprisingly intelligent. Po polsku: Niektóre zwierzęta (np. słonie, szympansy, orangutany) są zdumiewająco inteligentne.
• liczb – kiedy w nawiasie używasz zapisu cyfrowego. Np. Marie Skłodowska-Curie (1867-1934) was a woman ahead of her time. Po polsku: Maria Skłodowska-Curie (1867-1934) była kobietą, która wyprzedzała swoją epokę. 

Apostrophe (apostrof) – zasady zastosowania

Czym jest ta dziwna kreseczka z prawej strony litery u góry? Widzisz ją na każdym kroku, ponieważ apostrof to znak interpunkcyjny, bez którego w języku angielskim ani rusz! Skojarz go z(e):

• dopełniaczem saksońskim – w angielskim znanym jako Saxon Genitive. Dopełniacz ten informuje, do kogo lub czego coś należy. Np. It was Lucy's idea. (To był pomysł Lucy).
• ściągnięciami – kiedy tworzysz formę skróconą i w miejsce liter wstawiasz apostrof. Np. She doesn't agree. (Ona się nie zgadza).

Hyphen (łącznik) – zasady zastosowania  

Tymi słowami nazywamy krótką kreseczkę, która pozwala połączyć dwa wyrazy, takie jak:

• rzeczowniki złożone (hyphenated compound nouns) – kiedy tego typu rzeczowniki są ze sobą zestawione, często pozwalają na tworzenie nowych znaczeń, których nie mają oddzielnie. Np. A world-renowned author. (Światowej sławy autor).
• prefiksy (przedrostki) – w tym przypadku łączysz cząstki wyrazu. Np. pre-Christmas (przedświąteczny).

Dash (myślnik) – zasady zastosowania

Choć często mylony z łącznikiem, myślnik jest dłuższy i oddziela od siebie grupę słów. Zazwyczaj pojawia się w środku albo na końcu zdania i sugeruje dłuższą pauzę. Przydaje się do:

• wtrąceń – aby coś podkreślić, zaakcentować. Np. Her blue, smiling eyes–shining like real diamonds and unveiling her inner beauty–were unforgettable. (Jej niebieskich, śmiejących się oczu – świecących się jak prawdziwe diamenty i odsłaniających jej wewnętrzne piękno – nie można było zapomnieć).
• oddzielania reszty zdania – kiedy na samym końcu chcesz położyć na coś nacisk. Np. Maybe you'll win–you never know. (Może wygrasz – nigdy nie wiadomo).

Jakie są najczęściej popełniane błędy?

Jak wiadomo, stawianie przecinka nie tam, gdzie trzeba, to jedna z największych zmór każdej osoby, która próbuje zaprzyjaźnić się z interpunkcją. Nadszedł więc czas na mini test, który ułatwi Ci rozróżnianie! Przeczytaj poniższe zdania i znajdź intruza:

• I think, that it’s possible.
• This is my parents, room.
• Ok you can go out with friends.
• Henry asked me, if I wanted to go for a walk.
• When, I was in the third grade my parents got divorced.
• This book was absorbing, and astonishing, and fascinating, and tear-jerking.
• He visited three countries in Europe, between March 2022 and May 2022.

Oto, jak powinny wyglądać poprawione zdania:

• I think that it’s possible.  (Myślę, że to możliwe). 
• This is my parents' room.  (To pokój moich rodziców).
• Ok, you can go out with friends.  (Okej, możesz wyjść z przyjaciółmi) .
• Henry asked me if I wanted to go for a walk.  (Henry mnie spytał, czy chcę pójść na spacer).
• When I was in the third grade, my parents got divorced.  (Kiedy byłam w trzeciej klasie, moi rodzice się rozwiedli).
• This book was absorbing and astonishing and fascinating and tear-jerking. (Ta książka była i wciągająca i zdumiewająca i fascynująca i wzruszająca do łez).
• He visited three countries in Europe between March 2022 and May 2022. (Zwiedził trzy kraje europejskie między marcem a majem 2022 roku).

Wynikają z tego OGÓLNE WNIOSKI, które warto podsumować:

• Nie stawiaj przecinka przed partykułą that niezależnie od tego, czy chodzi o zdanie podrzędne, czy o zdanie współrzędne (pierwszy przykład).
• Forma dzierżawcza wymaga użycia apostrofu zamiast przecinka (drugie zdanie). 
• Frazy wprowadzające oddzielaj przecinkiem od reszty zdania (trzecie zdanie).
• W mowie zależnej nie stawiaj przecinka po czasownikach wprowadzających (czwarte zdanie).
• Całe zdanie podrzędne oddzielaj przecinkiem od reszty zdania (piąty przykład).
• Nie oddzielaj przecinkiem wymienianych kolejno przymiotników, jeśli wstawiasz między nimi spójnik and (szóste zdanie).
• Nie stawiaj przecinka przed długimi wyrażeniami przysłówkowymi, które pojawiają się po zdaniu bazowym (siódmy przykład).

Lubisz być w grupie? Zaglądaj regularnie na nasz profil facebookowy ProfiLingua, czytaj newsy językowe i bądź na bieżąco z najnowszymi ofertami kursów. Do następnego razu!