Przystępujesz do matury i zastanawiasz się, co warto wiedzieć na temat poszczególnych epok literackich? Na to pytanie nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Im masz większe rozeznanie, tym lepiej. Mimo to przygotowaliśmy dla Ciebie kilka powtórkowych pytań z języka polskiego. Sprawdź, czy znasz odpowiedzi.
Na wstępie zaznaczamy, że kwestie poruszone w tym artykule to namiastka tego, co warto wiedzieć na maturze. Tym bardziej że epoki literackie to temat rzeka. Dlatego jeśli chcesz jak najlepiej przygotować się do egzaminu, koniecznie sięgnij po obszerniejsze materiały (poziom podstawowy, rozszerzony) i rób dużo testów. Sprawdź też pełną listę wymagań na stronie CKE.
Tymczasem przejdźmy do kilku próbnych pytań dotyczących różnych epok literackich. Co istotne, nie są one poukładane w porządku chronologicznym. Dzięki temu przekonasz się, czy potrafisz odpowiadać na wyrywki i powiązać ze sobą różne informacje. Zaczynamy!
#1 Do jakiej epoki nawiązuje wiersz Kobiety Rubensa?
Kobiety Rubensa to wiersz autorstwa Wisławy Szymborskiej. Choć należy do poezji współczesnej, temat utworu nawiązuje do barokowego ideału kobiecego piękna. Drugi człon tytułu to nazwisko flamandzkiego malarza epoki baroku, Petera Paula Rubensa. Zasłynął on jako autor portretów kobiet o tzw. rubensowskich kształtach, czyli o obfitych krągłościach. Warto zauważyć, że wspomniane w wierszu Szymborskiej córy baroku są opisywane za pomocą środków stylistycznych potęgujących ekspresję i przesadę. Przy okazji przypomnij więc sobie kluczowe pojęcia związane ze sztuką baroku, takie jak np. hiperbola czy kontrast.
#2 Kim był Ignacy Krasicki?
Oświecenie w Polsce najlepiej skojarzyć z tym imieniem i nazwiskiem. Ignacy Krasicki był nadwornym poetą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jednym z najważniejszych przedstawicieli swojej epoki. Tworzył głównie bajki, satyry oraz poematy heroikomiczne. Nie szczędził słów krytyki i we właściwy sobie sposób wytykał przywary oraz słabości społeczeństwa. Jak przystało na pisarza oświecenia, skupiał się na wartości dydaktycznej dzieła i uczył, bawiąc. Ptaszki w klatce to jedna z najsłynniejszych jego bajek, która porusza temat wolności i zniewolenia. W utworze można się też dopatrzeć nawiązania do sytuacji porozbiorowej w Polsce.
#3 Dekadentyzm i znane nazwiska.
Dekadentyzm wywodzi się od francuskiego décadence i oznacza schyłek, chylenie się ku upadkowi. Nie bez powodu kojarzy się więc z pesymizmem i zwątpieniem w sens życia. Dekadenci widzą wszystko w czarnych barwach i stwarzają w utworach ponury, przesiąknięty bezsilnością nastrój. Słynni francuscy poeci tworzący zgodnie z duchem dekadentyzmu to Charles Baudelaire czy Paul Verlaine. W epoce Młodej Polski szczególnie zasłużył się polski poeta, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Jego dekadencki styl ujawnił się m.in. w wierszu pt. Nie wierzę w nic.
#4 Co oznacza exegi monumentum?
Exegi monumentum aere perennius to słowa, od których zaczyna się utwór Horacego – najznamienitszego poety rzymskiego w starożytności. Oznaczają dokładnie: Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu. Podmiot liryczny nawiązuje w ten sposób do dorobku artystycznego, który zapewnia mu nieśmiertelność. Zakłada, że nawet jeśli człowiek umrze, pozostanie po nim twórczość i sława.
Co istotne, motyw exegi monumentum pojawia się też w twórczości późniejszych poetów, np. u polskiego poety epoki renesansu. Jan Kochanowski, bo to o nim mowa, pokazuje w Pieśni XXIV przemianę poety w białego ptaka. Podmiot liryczny rozpoczyna utwór słowami: Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony. Jak się okazuje, rozbudowana metafora nawiązuje do nieśmiertelności twórcy, którego dzieła zyskują uznanie i pozostają w pamięci przyszłych pokoleń.
#5 Nie-Boska komedia – kiedy powstała?
Nie-Boska komedia jest przykładem dramatu romantycznego. Choć tytuł nawiązuje do Boskiej komedii Dantego z epoki średniowiecza, zapamiętaj, że te dwa dzieła powstały oddzielnie. Utwór Zygmunta Krasińskiego (nie mylić z Krasickim!) został napisany dużo później, bo w 1833 roku, a dwa lata później wydany w Paryżu. W fabule pojawiają się charakterystyczne dla romantyzmu elementy, takie jak np. siły nadprzyrodzone. Przy okazji lektury Nie-Boskiej komedii przypomnij sobie pojęcie prowidencjalizmu, zgodnie z którym wszystko jest skutkiem woli Boga, a światem i ludźmi kieruje opatrzność.
#6 Praca organiczna – jak ją rozumieć?
Słynne hasło polskiego pozytywizmu. Głosi, że społeczeństwo rozwija się niczym żywy organizm i wszystkie jego części mają na siebie wpływ. Stąd nawoływanie do wspólnego działania i harmonijnego rozwoju środowisk, w tym warstw najuboższych. Po raz kolejny można więc zaobserwować, że rozsądek i odpowiedzialność biorą górę nad uczuciami i indywidualizmem, tak silnie eksponowanymi w romantyzmie. Przy okazji warto sobie odświeżyć lektury, w których pojawiają się cechy pozytywistyczne, takie jak np. Lalka Bolesława Prusa.
#7 Podaj przykład powieści parabolicznej.
Cechą charakterystyczną powieści parabolicznej jest metaforyzacja. Opisywane wydarzenia służą więc jako pretekst do przedstawienia jakichś uniwersalnych prawd czy uogólnionego sensu. Jednym z przykładów powieści-paraboli jest współczesna przypowieść Franza Kafki pt. Proces. Główny bohater pada ofiarą niezrozumiałych i absurdalnych zasad, na które nie ma wpływu. Ponadto Józef K. jest postacią niezindywidualizowaną, co oznacza, że każdy z nas mógłby znaleźć się na jego miejscu. To klasyczny przykład everymana, czyli postaci reprezentującej przeciętnego człowieka.
Nauka do egzaminu końcowego? Szybka powtórka do matury? Postaw na kursy przygotowawcze w ProfiLingua i bądź na bieżąco z materiałem. Z nami edukacja zawsze się udaje!
